Shqip
Play with Crossword
FLASH NEWS

The extraordinary story of Dorothea Dix, the woman who devoted herself to saving people who had been thrown away by society.

2025-11-27 00:01:42 / JETË ALFA PRESS

The extraordinary story of Dorothea Dix, the woman who devoted herself to saving

She entered an asylum and found people chained, naked, pinned to walls, left in the dirt, freezing to death in unheated basements. Then she spent 40 years forcing America to see what it was hiding, and built 30 hospitals where there had been only dungeons before.

March 1841. Dorothea Dix was 39 years old, a former teacher recovering from tuberculosis, when she agreed to teach a Sunday school class at East Cambridge Prison in Massachusetts.

It was thought to be simply an act of charity, to give religious instruction to female prisoners.

But instead, it changed her life and the lives of millions of people.

The prison was freezing. Dorothea asked the guard why there was no heating. He explained, calmly, that the mentally ill did not need heating, they “didn’t feel the cold.”

Dorothea was speechless. She insisted on seeing the cells where women with mental problems were held.

What he found was hell itself.

Women, some violent, some simply confused or desperate, were locked in cold cells in the basement. Some were chained to the walls. Some were naked because they had torn their clothes and had not been given any more. They were lying in their own excrement. The smell was terrible. The cold was inhuman.

These weren't criminals. They were sick. And they were treated worse than animals.

Dorothea left that building shaking with anger and something else: purpose.

She spent the next eighteen months systematically visiting every prison, workhouse, and asylum in Massachusetts. She traveled through the cold of winter and the heat of summer, knocking on doors, asking to be let in, documenting everything she saw.

What he found was a recurring nightmare across the state.

Mentally ill people locked in cages. Chained in basements. Kept in unheated attics. Beaten when they became restless. Starved. Without medical care. Left to die from diseases that spread like wildfire in overcrowded and unsanitary institutions.

Typhus, spread by lice living in filthy conditions, killed dozens at a time. Cholera epidemics swept through institutions where human waste contaminated the drinking water. Tuberculosis, which thrived on poor ventilation and weakened bodies, claimed life after life.

These people were not dying from mental illness, but from the conditions in which they were held.

In January 1843, Dorothea presented her findings to the Massachusetts legislature in a document she called “Memorial to the Massachusetts Legislature.”

That document exploded like a bomb. It described specific cases, named institutions, detailed horrors:

“Vazhdoj, zotërinj, t’ju tërheq shkurtimisht vëmendjen mbi gjendjen aktuale të personave të çmendur të mbyllur në këtë Commonwealth, në kafaze, dollape, bodrume, bokse, stalla! Të zinxhiruar, të zhveshur, të rrahur me shufra dhe të lëna të nënshtruar me kamxhik…”

Ajo përshkroi një burrë të mbajtur në një kafaz në një hambar, një grua të zinxhiruar për vite në një bodrum, një tjetër të mbajtur nudo në një dhomë të pa ngrohur gjatë gjithë dimrit. Ajo përshkroi institucione ku njëzet njerëz flinin në hapësira të destinuara për pesë, ku sëmundjet vrisnin rregullisht, ku vetëvrasjet ishin të zakonshme sepse vdekja dukej më e durueshme se jeta aty.

Legjislatura u tmerrua. Publiku shpërtheu në zemërim. Si kishte mundur të ndodhte kjo?

Përgjigjja ishte e thjeshtë dhe e tmerrshme: sepse askush me pushtet nuk kishte parë. Të sëmurët mendorë fshiheshin larg syve, larg mendjes. Familjet turpëroheshin. Institucionet ishin të nënfinancuara. Shoqëria thjesht nuk kujdesej për njerëzit që i quante “të metë” ose “të çmendur.”

Dorothea i detyroi të kujdeseshin.

Massachusetts miratoi ligje për zgjerimin e spitalit shtetëror të të sëmurëve mendorë, përmirësimin e kushteve dhe rritjen e financimeve. Ishte një fitore, por Dorothea e dinte se Massachusetts nuk ishte i veçantë. Nëse kushtet ishin kaq të këqija këtu, ishin ndoshta po aq të këqija kudo.

Kështu që ajo vazhdoi.

Për dyzet vitet e ardhshme, Dorothea Dix udhëtoi pa ndalur. Vizitoi institucione në gjithë Shtetet e Bashkuara, pastaj në Kanada, Evropë e më gjerë. Inspektoi personalisht qindra, ndoshta mijëra, institucione.

Kudo gjente të njëjtat tmerre. Dhe kudo paraqiste raporte të detajuara para ligjvënësve, dokumentonte kushtet, kërkonte reformë, lidhte mizorinë institucionale me krizat e shëndetit publik.

Ajo ishte e zgjuar strategjikisht. Nuk apelonte vetëm tek morali, por tek prakticiteti. Shpjegonte se trajtimi i duhur i të sëmurëve mendorë do të ulte kostot afatgjata duke i ndihmuar të shëroheshin, në vend që të ruheshin derisa të vdisnin. Argumentonte se përmirësimi i sanitacionit dhe ventilimit nuk do të ndihmonte vetëm të sëmurët mendorë, por do të parandalonte përhapjen e sëmundjeve në komunitetet përreth.

Ajo tregoi se mizoria nuk ishte vetëm e gabuar moralisht; ishte e kushtueshme dhe e rrezikshme.

Shtet pas shteti e dëgjuan. Jo sepse ligjvënësit zhvilluan papritur mëshirë, por sepse Dorothea e bëri më të pakëndshme injorimin e problemit sesa zgjidhjen e tij.

Ajo ishte e pamëshirshme në përkushtim. Udhëtonte vazhdimisht, shpesh me shpenzimet e veta, duke e rraskapitur trupin por pa u dorëzuar kurrë. Bënte lobim, shkruante, dokumentonte, dëshmonte, lutej dhe turpëronte politikanët që të vepronin.

Në vitet 1850–1860, Dorothea Dix kishte ndikuar drejtpërdrejt në krijimin ose zgjerimin e mbi tridhjetë institucioneve të shëndetit mendor në të gjithë SHBA. Shtetet ndërtuan spitale të reja me ventilim të duhur, me sisteme sanitare, me hapësira të mjaftueshme, me ujë të pastër dhe me kujdes mjekësor.

Nuk ishin vende luksoze, mbeteshin institucione. Por ishin spitale, jo biruca. Njerëzit kishin krevate, jo zinxhirë. Kishin rroba, ushqim, vëmendje mjekësore. Kishin një grimë dinjiteti.

Shqetësimet shëndetësore ranë ndjeshëm kur u ul mbipopullimi, kur u përmirësua ventilimi, kur u sigurua ujë i pastër, kur u zbatua sanitacioni bazë.

Reformat e Dorothea-s shpëtuan jetë, jo vetëm nga mizoria, por nga tifo, kolera, tuberkulozi dhe dhjetëra sëmundje të tjera që lulëzonin në kushtet çnjerëzore që ajo ekspozoi.

Kur filloi Lufta Civile në 1861, Dorothea u angazhua menjëherë. U emërua Superintendentja e Infermierëve të Ushtrisë, gruaja me gradën më të lartë në përpjekjen ushtarake. Ajo organizoi mijëra infermiere, vendosi standarde kujdesi dhe solli të njëjtin përkushtim ndaj kushteve spitalore që kishte sjellë në reformën e azileve.

Pas luftës, u kthye te advokacia për të sëmurët mendorë, duke vazhduar punën deri në të shtatëdhjetat dhe të tetëdhjetat e jetës së saj. Nuk u martua kurrë, nuk pati fëmijë, nuk u vendos askund. Jeta e saj ishte puna e saj, të fliste për ata që nuk mund të flisnin.

Dorothea Dix vdiq në 1887, në moshën 85 vjeç, në një dhomë të Spitalit Shtetëror të New Jersey, një nga institucionet që ajo vetë kishte ndihmuar të krijonte.

Deri atëherë, ajo kishte ndryshuar në themel mënyrën se si Amerika e trajtonte sëmundjen mendore. Epoka e zinxhirimit të njerëzve në bodrume po merrte fund. Ideja se personat me probleme mendore meritonin trajtim human, kujdes mjekësor dhe dinjitet po bëhej gjithnjë e më e pranuar, jo universal, jo i përsosur, por i përhapur.

Sot, Dorothea Dix kujtohet si reformuese e shëndetit mendor. Por ajo ishte edhe një heroinë e shëndetit publik. Sëmundjet që vrisnin mijëra në azilet e mbipopulluara e të pasanitarizuara nuk mbeteshin brenda atyre mureve, përhapeshin në komunitet. Duke përmirësuar kushtet institucionale, Dorothea uli përhapjen e sëmundjeve në shkallë të gjerë.

Trashëgimia e saj është e ndërlikuar. Disa prej institucioneve që ajo krijoi u bënë me kohë të mbipopulluara e problematike. Sistemi i azileve që ajo ndërtoi u kritikua më vonë dhe pjesërisht u shkatërrua. Kujdesi për shëndetin mendor mbetet i pamjaftueshëm në shumë vende.

Por një gjë është e padiskutueshme: para Dorothea Dix, njerëzit me probleme mendore në Amerikë zvarriteshin në zinxhirë, rriheshin, liheshin të uritur dhe vdisnin në kushte që do të ishin të paligjshme për kafshët.

Pas Dorothea Dix, kjo nuk ishte më e pranueshme. Standarti ndryshoi.

Ajo nuk e arriti me mirësi. E arriti me këmbëngulje të hekurt, duke refuzuar të kthente kokën, duke bërë të dukshme atë që ishte fshehur, duke dokumentuar tmerre me aq detaj sa ligjvënësit nuk mund të pretendonin më se nuk dinin.

Ajo hyri në atë burg në vitin 1841 me planin të jepte mësime biblike.

Doli prej andej me një mision që do t’i gllabëronte pjesën tjetër të jetës, dhe që do të ndryshonte jetën e miliona njerëzve.

Dorothea Dix ishte 39 vjeçe kur gjeti qëllimin e saj.

She spent the next 46 years fighting for people who society had thrown away.

Not perfectly. Not completely.

 

Happening now...

Want to read more news

ideas

top

Alfa recipes

TRENDING

services

  • POLICE129
  • STREET POLICE126
  • AMBULANCE112
  • FIREFIGHTER128