FLASH NEWS
HOMO UNIVERSALIS/ The golden time when man was reborn
2024-11-27 19:11:24 / BOTA
Try to imagine a scientist, architect, painter, poet, inventor and mathematician of the early Italian Renaissance. Leonardo da Vinci? No, Leon Battista Alberti. And now think about an architect, painter, sculptor of the same era. Michelangelo? No, Francesco di Giorgio Martini.
The two examples – chosen from among the many multifaceted minds who lived more than 500 years ago – demonstrate very well how Leonardo's genius, in many ways elusive, is really only the tip of the iceberg of an age marked by flourishing. of "multiform geniuses".
The universal man
Humanism and the Renaissance, that is, the years from the middle of the fourteenth century through the whole of the following century, were a continuous explosion of "fireworks" of the mind, the fruit of the contribution of a veritable army of talents able to play simultaneously - and with often extraordinary results – at the knowledge game table. Homo universalis, prepared in every field of knowledge and heir to that figure that the ancient Greeks called polymathes ("one who has learned a lot"), was not born by chance: it was the ideal culmination of a vision of the world that, actualizing the words of Greek philosopher Pythagoras saw man as the "measuring unit of everything", thus opposing a Middle Ages where everything revolved around God.
In the "Book of the Courtesan", Baldassarre Castiglione (1478-1529) even wrote a list of rules (among which learning the art of conversation) to aspire to this privileged status.
Beyond the "recipes of genius", the extraordinary boom of superior intellects in those 150 years of Italian history is difficult to explain. An enigma about which even people of the era raised questions. For example Giorgio Vasari, artist and art historian who for the first time used the term Renaissance for his time. In his book "Lives" he takes back the theory of "air" from the Greek Hippocrates, to explain that spring of minds with "air", or more precisely climate and atmosphere.
Some modern explanations find the reason in the faster spread of information favored by Gutenberg's printing techniques (1450); others to the period of relative political calm that followed the Peace of Lodi of 1454 between Milan and Venice, after half a century of war; still others find the reason in secular thought and the re-dimensioned "leadership" of the Church (brought into crisis by Lorenzo Vallas, who in 1440 demonstrated with the instruments of the newly born philology that the Gift of Constantine, which was the foundation of the supremacy of Rome to other churches, was actually false). Others found the explanation in the rapid development of Italian cities.
Megjithatë, po ta vëresh me kujdes, asnjë prej këtyre shpjegimeve nuk është shterues: përndryshe nuk do të kuptohej përse revolucione si kapitalizmi, laicizimi dhe interneti, bashkë me paqen relative, nuk kanë prodhuar në epokën tonë një seri po kaq të spikatur gjenish. Në të vërtetë, shpjegojnë historianët, ishin shkaqe kontribues, por asnjëri i mjaftueshëm për të shpjeguar i vetëm atë lulëzim intelektësh brilantë. Jo vetëm kaq. Qarkullojnë edhe shkaqe më pak të dukshëm, por ndoshta më vendimtarë. Si përshembull përhapja e projektimit, që u hapi rrugë projekteve të detajuar të pallateve dhe kishave, por edhe makinave të jashtëzakonshme për kohën si ato të Leonardos, që megjithatë nuk ishin të vetmet.
Sipas Paolo Aldo Rossi, docent i historisë së mendimit shkencor në Universitetin e Xhenovës, “gjenialiteti i përhapur” në ‘400 kishte megjithatë edhe një shkak më pak fisnik dhe pothuajse të padukshëm: bakterin Yersinia pestis, bartës i murtajës së zezë që mes viteve 1347 dhe 1352 solli vdekjen e më shumë se një të tretës së popullsisë së Kontinentit të Vjetër (afro 25 milionë vetë). “Vetëm në Itali llogaritet të kenë vdekur afro 100 mijë artistë dhe intelektualë”, shpjegon Rossi. “Popullsia e Firences, përshembull, u përgjysmua. Kjo gjë solli në 100 vitet që pasuan një rinovim të madh të punëtorisë, me të rinj artistë që kalonin nga një laborator në tjetrin dhe shpesh herë zëvendësonin mësuesit e tyre, në një klimë ndërkëmbimi dhe një lirie më të madhe shprehëse në krahasim me të kaluarën”.
Në këtë terren pjellor u hodh fara e rizbulimit të teksteve klasikë. Falë eruditëve si toskani Poggio Bracciolini dolën më në fund nga “burgu” i bibliotekave të manastirëve tekste që konsideroheshin të humbur.
U pastruan prej pluhurit, pothuajse 1500 vjet më vonë, teoritë arkitektonike të Vitruvit dhe idetë e Ciceronit bashkë me ato të filozofëve grekë. Kërkimet financoheshin prej familjeve të të pasurve të rinj, si Medicit. Madje edhe një disfatë, sic ishte rënia e Kostandinopojës në duart e turqve në vitin 1453, u transformua në një shans të artë: falë imigrimit drejt Perëndimit të bizantinëve të ditur, që largoheshin prej otomanëve, mbërritën në Itali veprat e para të përkthyera nga greqishtja. Bota.al
Rrofshin paganët
Nuk bëhej fjalë për thjeshtë ripeshkim, apo imitim. “Rikthimi në klasicitet ishte vetëm pikënisja për të formuluar një gjuhë të re, shprehje të reja artistike, një konceptim të ri të njeriut dhe të natyrës”, shpjegon Rossi. “Mjafton të mendosh elementë paganë të pranishëm në pikturën e Botticellit, apo rilindjen e matematikës të nxitur prej përkthimit të traktateve grekë të epokës aleksandriane. Ishte kjo risia e vërtetë e epokës, më shumë se sa shkenca dhe kultura arabe, studimet astronomikë dhe filozofikë të së cilës qarkullonin tashmë qysh prej mesjetës.
Një tjetër shenjë dalluese e njerëzve të Rilindjes ishte eklektizmi: Leonardo dhe të tjerët ishin të interesuar për gjithcka, eksploronin botën duke kërcyer nga një fushë e dijes në tjetrën. Edhe kjo ishte e mundur vetëm në atë moment të vecantë, kur nuk ekzistonte ende shkenca moderne, e ndarë në disiplina.
“Ai i rilindjes ishte një mjedis parashkencor. Nga ‘revolucioni’ që shpërtheu në gjashtëqindën prej Keplerit, Galileos, Bacones, Kartezit dhe Njutonit ishin shfaqur vetëm shenjat e para”, sqaron Rossi. “Vetë Leonardo ndonjëherë është mbivlerësuar si inxhinier: shumë prej gjetjeve të tij ishin shumë embrionale dhe disa studime të tij (ata të optikës për shembull) shfaqnin një lloj frike”. Me fjalë të tjera, territori i virgjër ishte shumë i madh dhe si pasojë, eksploruesi ishte në gjendje të zbulonte shumë, por pa metoda.
Të lirë
Kthimi (pozitiv) i medaljes ishte sjellja që nxitej prej një kurioziteti ndaj gjithckaje, ajo hapje totale që stimulon eksperimentimin në të gjithë drejtimet. Në një figurë si Girolamo Cardano gjejmë përshembull të bashkuar mjekun që përshkruante i pari ethet tifoide, matematicienin që coi përpara algjebrën dhe inxhinierin. “Shkenca e hiperspecializuar e sotme është e lidhur me rezultate specifikë të tregut, ndërkohë që ajo e asaj kohe ishte e lirë: matematicieni apo astronomi zhvillonin teoritë e tyre pa u interesuar shumë për zbatimin e tyre në praktikë. Në po të njëjtën mënyrë inxhinieri dhe arkitekti kryenin kërkime dhe studime spekulativë, ndonëse e dinin që për të siguruar jetesën duhet të projektonin fortifikime dhe makina lufte”.
Klisheja moderne e studiuesit me drejtim unik, ishte shumë larg nga “forma mentis” e shkencëtarëve që ishin shpesh edhe piktorë, shkrimtarë apo poetë, që ishin edhe juristë, si Angelo Poliziano. “Leonardo shkruante përralla dhe Mikelanxho ka lënë sonete shumë të bukur”, shton Rossi. Bota.al
Mbërritja e grave
I rëndësishëm ishte edhe kontributi femëror. “Poetesha si Gaspara Stampa në ‘500 dhe, në fundin e Rilindjes, piktore si Artemisia Gentileschi vlerësoheshin shumë për dijet e tyre, përvec se për artin që bënin”, vazhdon historiani. “Ky fill i kuq i Rilindjes, me thënë të vërtetën, shkon pas në kohë që në Mesjetë, një epokë e konsideruar e errët, por kur ekzistonin përjashtime: shkolla e famshme mjekësore e Salernos nxirrte, të paktën që nga vitet Dyqind, profesioniste të vërteta”.
Sponsorë të iluminuar
Even five centuries ago, science and culture could not move forward without money. Such an abundance of genius could not be explained without the figure of the protector, who in the years 400-500 acquired unique features. The patron prince of the arts and sciences was first and foremost a politician and a powerful man. But, in many cases, also an intellectual willing to invest in the pursuit of knowledge and beauty. Dedication to an astronomy treatise or decorating the city with statues and monuments were certainly demonstrations of dynastic supremacy and forms of propaganda. But not only that: Renaissance masters had to know and not just show. For this reason, it was Florence that became the greatest cultural pole of the time: the turning point occurred when Cosimo and Lorenzo de' Medici supported the study of ancient texts, because they wanted very much to read in the original the works for which they paid for the translation.
The court also changed its style: a group of learned people, who loved to dine together listening to Ludovico Ariosto, Torquato Tasso or Angelo Poliziano while reading parts of their works, took the place of armed attendants at the side of the warrior lord. "The culture was much less widespread than it is today, but its privileged patrons were absorbed by an unparalleled enthusiasm," explains Rossi. "In premises such as the courtyard in Ferrara, Mantua, Milan or Venice, this atmosphere prevailed".
Even Rome and the religious environment seem to have accepted the centrality of man, and at the beginning of the Four Hundred, Pope Pius II was a great humanist, while many of his successors were devoted to the arts. Of course, precisely at that time Copernicus' heliocentric theory was called a heresy, but the fact that he was a religious man did not prevent Fra' Luca Pacioli from laying the mathematical foundations of his secular studies on the "golden section": the dimensions of beauty were determined with numbers, taking human measurements as a model. "The image of Leonardo himself prowling cemeteries at night, looking for corpses to open, contrary to religion, is a romantic legend: the Church tolerated this practice since the 300s," concludes Rossi.
So was protection from princes and powerful men the deciding factor? Maybe. And yet, for Vasari, the explosion of that boom was, and is, simple and more "humanistic": "It is the habit of nature, when she makes a person excellent in a certain profession, she does not leave him alone, but in at the same time, and next to him, he does another one, to make him a competitor". / Bota.al
Happening now...
America may withdraw from Europe, but not from SPAK
Nga Gentian Gaba
ideas
Who is the Surrel Rabbit?
Nga Sidi Hasanaj
The two wrong paths of the opposition with the Ombudsman
Nga Patrik Sadikaj
top
Alfa recipes
TRENDING 
services
- POLICE129
- STREET POLICE126
- AMBULANCE112
- FIREFIGHTER128